Türkiye’de Yıllık Ücretli İzin Hakkı ve Uygulamalar

Yıllık Ücretli İzin Hakkı ve Güvence Altında Olması

Türkiye’de milyonlarca çalışanı yakından ilgilendiren yıllık ücretli izin hakkı, hem Anayasa hem de İş Kanunu ile güvence altına alınmıştır. Ancak, birçok işçi bu hakkın nasıl kullanılacağı ve ne zaman talep edileceği konusunda yeterince bilgi sahibi değildir. Uzmanlar, “5 yıl kuralını” kaçıran çalışanların önemli hak kayıplarına uğrayabileceğine dikkat çekiyor.

İzin Ücretinin İşten Ayrılmadan Talep Edilememesi

Yasal düzenlemelere göre, çalışan bir yıllık hizmet süresini tamamladıktan sonra yıllık izin hakkını kazanır. Ancak, bu izin karşılığı ücret yalnızca işten ayrılma durumunda ödenebilir. İşveren, çalışan devam ederken izin ücreti ödemek zorunda değildir. Bu konuda taraflar arasında yapılan sözleşmeler de geçerli sayılmaz. Yani, işveren “İzne çıkma parasını veriyorum” diyemez, çalışan da “İznimi kullanmayıp parasını alayım” diyemez. Bu talepler hukuken geçersizdir.

5 Yıl İçinde Talep Edilmeyen İzin Haklarının Geçerliliği

İşten ayrılan çalışanlar, kullanmadıkları izinlerin ücretini alma hakkına sahiptir. Ancak bu hakkın kullanılabilmesi için belirli bir zaman sınırı vardır. İşten ayrıldıktan sonra 5 yıl içinde talep edilmediği takdirde, bu hak ortadan kalkar. Bu nedenle çalışanlar, zamanında talepte bulunmak için dikkatli olmalıdır.

İzin Kullanımını Belgeleyen İşveren Belgesi

İşverenler, çalışanlara kullandırdıkları yıllık izinleri yazılı belge ile kanıtlamak zorundadır. Aksi halde, çalışan “İznimi kullanmadım” dediğinde mahkemeler bu beyanı dikkate alabilir. Bu nedenle, işverenlerin imzalı izin belgelerini saklaması yasal bir zorunluluktur.

İzin Parası Nasıl Hesaplanır?

Kullanılmayan izinlerin karşılığı, çalışanın işten ayrılmadan önceki son brüt maaşı üzerinden hesaplanır. Hesaplamada SGK ve işsizlik primi kesintileri dikkate alınır, ardından gelir ve damga vergisi düşülerek net tutar belirlenir.

Çalışma Süresine Göre İzin Hakları

• 1-5 yıl arası çalışanlara: En az 14 gün
• 5-15 yıl arası çalışanlara: En az 20 gün
• 15 yıl ve üzeri çalışanlara: En az 26 gün
• 18 yaş altı ve 50 yaş üstü çalışanlara: Her durumda en az 20 gün

İşveren, bu sürelerin üzerinde izin kullandırabilir, ancak altına inemez.

Diğer İzinler ve Kullanım Şartları

Hastalık, ücretsiz izin veya sosyal nedenlerle verilen izinler, yıllık izin hakkından sayılmaz. Yıllık izinler, kanunen tek parça halinde kullanılmalıdır. Parçalı kullanım ise, çalışan ve işverenin ortak onayıyla, en az 10 günlük bloklar halinde gerçekleştirilebilir.