AB ve Türkiye’de Sürdürülebilirlik Raporlama Uzmanlığı Farklılıkları

Giriş

Kurumsal sürdürülebilirlik raporlaması, şirketlerin çevresel, sosyal ve yönetişim alanlarındaki performanslarını açık ve şeffaf bir şekilde ortaya koymasını sağlayan önemli bir süreçtir. Bu alandaki küresel gelişmeler, standartlaştırılmış çerçevelerin benimsenmesini zorunlu kılmaktadır. Avrupa Birliği (AB), Kurumsal Sürdürülebilirlik Raporlama Direktifi (CSRD) ve Avrupa Sürdürülebilirlik Raporlama Standartları (ESRS) ile detaylı bir düzenleyici yapı kurmuştur. Türkiye ise Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu (KGK) aracılığıyla Türkiye Sürdürülebilirlik Raporlama Standartları (TSRS) standartlarını benimsemiştir. Bu standartların etkin uygulanması, uzmanlık gerektiren karmaşık bir alan olup, AB ve Türkiye’de bu uzmanlığın nasıl tanımlandığı ve kazandırıldığı konusunda önemli farklılıklar bulunmaktadır.

AB’de sürdürülebilirlik raporlama uzmanlığı

AB’de sürdürülebilirlik raporlama uzmanlığını belirleyen merkezi ve devlet kaynaklı tek bir sınav bulunmamaktadır. Bunun yerine, uzmanlık genellikle uluslararası sertifika ve eğitim programları aracılığıyla kazanılır. Bu programlar, katılımcılara CSRD ve ESRS standartlarının teknik detayları ve uygulama yöntemleri konusunda beceri kazandırmayı amaçlar. Öne çıkan sertifika ve eğitimler arasında şunlar sayılabilir: Küresel Raporlama Girişimi (GRI) tarafından sunulan “Sertifikalı ESRS Sürdürülebilirlik Profesyoneli” programı, ESRS standartlarına derinlemesine hakimiyet sağlar ve başarılı sınav sonrası resmi sertifika verir. Ayrıca, çeşitli üniversite ve eğitim kurumları tarafından düzenlenen “ESG Raporlama Uzmanı” programları, sürdürülebilirlik raporlamasının stratejik ve operasyonel boyutlarını kapsar. Kendini kanıtlamış özel sertifikalar kadar, piyasada tanınırlık da önemlidir. Bu modeli benimseyen ülkelerde uzmanlık, piyasa ve profesyonel çevrelerin kabulüne göre şekillenir ve resmiyeti sertifika veren kuruluşlar değil, piyasa koşulları belirler. Bu yapı, çoğulcu ve esnek bir uzmanlık ortamı sunar.

Türkiye’de sürdürülebilirlik raporlama uzmanlığı

Türkiye’de sürdürülebilirlik raporlama uzmanlığı, kamusal bir sistem ve merkezi denetim çerçevesinde tanımlanmıştır. KGK tarafından belirlenen “Kurumsal Sürdürülebilirlik Raporlama Uzmanlığına İlişkin Usul ve Esaslar” kapsamında uzmanlık belgesi almak isteyen adayların, KGK’nın düzenlediği merkezi sınava girmesi ve belli şartları yerine getirmesi gerekir. Bu sürecin temel aşamaları şunlardır:

• Dört yıllık lisans mezunları sınava başvurabilir,
• Sınavda başarılı olan ve diğer usul koşullarını karşılayan adaylara Kurumsal Sürdürülebilirlik Raporlama Uzmanı (KSRU) unvanı verilir,
• Bu unvan, sahiplerine TSRS’lere uygun sürdürülebilirlik raporlarının hazırlanması, doğrulanması ve yönetimi konusunda resmi yetki ve sorumluluk kazandırır.

Türkiye’nin bu modeli, sürdürülebilirlik raporu uzmanlığını resmi ve merkezi bir otorite tarafından belgelendiren ilk örneklerden biri olarak öne çıkar. Bu sayede, uzmanlık yüksek düzeyde yasal ve resmi geçerliliğe sahip olur.

Kıyaslama ve değerlendirme

AB ve Türkiye’nin sürdürülebilirlik raporlama uzmanlığı yaklaşımları, uygulama biçimi, standartlara odaklanma ve resmi tanınırlık açısından farklılıklar gösterir. Bunlar şu şekilde özetlenebilir:

1. Uzmanlık kazanma şekli: AB’de farklı sertifika programları ve kurslar aracılığıyla kazanılırken, Türkiye’de KGK’nın merkezi sınavına girilerek alınır.
2. Standart odaklılık: AB’deki eğitim ve sertifikalar, CSRD ve ESRS başta olmak üzere uluslararası standartlara odaklanır. Türkiye’de ise öncelikle ulusal standart olan TSRS’ler üzerine kurulu ve ESRS ile uyumlu olmasıyla dikkat çeker.
3. Resmiyet ve tanınırlık: AB’de sertifikaların uluslararası geçerliliği, sertifika sağlayan kuruluşun itibarıyla belirlenir. Türkiye’de ise uzmanlık, devlet denetimi ve lisans ile resmi hale gelir, böylece ulusal sınırlar içinde yüksek güvenlik sağlar.

Sonuç

AB ve Türkiye, sürdürülebilirlik raporlama uzmanlığını farklı yaklaşımlarla düzenlemektedir. AB, piyasa odaklı ve çeşitliliğe açık bir model benimserken, Türkiye merkezi ve kamusal denetimli bir sistem kurmuştur. Her iki sistemin amacı, sürdürülebilirlik alanında artan düzenleyici ve paydaş baskılarına uygun, güvenilir ve yüksek kaliteli raporlamayı sürdürecek yetkin uzmanlar yetiştirmektir. Türkiye’nin kamusal sistemi, resmi ve hukuki açıdan netlik sağlarken; AB’nin esnek yapısı ise uluslararası alandaki uyumu ve çeşitliliği teşvik etmektedir. Bu farklılıklar, her ülkenin kendi hukuki ve ekonomik gereksinimlerine göre şekillenmiştir.