Türkiye’de Aktif Yaşlanma Endeksi ile Yaşlılık Durumu Değerlendirildi

Türkiye’de İlk Kez Aktif Yaşlanma Endeksi Yayımlandı

Türkiye İstatistik Kurumu, 2024 yılı verileriyle hazırlanmış ilk “Aktif Yaşlanma Endeksi” bültenini kamuoyuyla paylaştı. Bu kapsamda, araştırmanın gerekçesine ve küresel yaşlanma sürecine dikkat çekildi. Ülkemizde, doğurganlık hızındaki hızlı azalma ve yaşam standardındaki iyileşmelerle birlikte yaşlı nüfus oranı artış gösteriyor.

Yapılan açıklamada, “Türkiye son 10 yılda doğurganlık hızındaki yıkıcı azalmanın da etkisiyle ‘çok yaşlı ülkeler’ sınıfına dahil olmuştur. Doğurganlık hızındaki sürekli düşüş ve sağlık alanında kaydedilen gelişmeler, ölümlülük oranını azaltmakta, hayat süresi uzamaktadır.” denildi.

Çalışmada, Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (UNECE) katkılarıyla geliştirilen aktif yaşlanma endeksi (AYE) kullanıldı. Bu endeks, yaşlı bireylerin istihdama katılımı, topluma entegrasyonu, bağımsız ve sağlıklı yaşam seviyeleri ile kapasite ve ortam uygunluğunu ölçüyor.

Yaşlı Nüfus Oranları ve Gelecek Projeksiyonları

2019 yılında 7 milyon 550 bin 727 olan 65 ve üzeri yaş grubu nüfus, 2024 itibarıyla yüzde 20,7 artışla 9 milyon 112 bin 298’e ulaştı. Toplam nüfus içindeki oranı ise aynı dönemde yüzde 9,1’den yüzde 10,6’ya yükseldi. Uzmanlar, 2030’da bu oranın yüzde 13,5, 2040’ta yüzde 17,9, 2060’ta ise yüzde 27 seviyelerine çıkacağını öngörüyor.

Bu veriler ışığında hazırlanan AYE ve bileşenleri 0 ile 100 arasında değerlendiriliyor. Yüksek endeks değerleri, toplumda yaşlı bireylerin daha etkin ve sağlıklı bir yaşam sürdüğünü gösteriyor.

Türkiye’nin AYE Değerleri ve Bölgesel Dağılım

Türkiye’nin 2023 yılı AYE genel endeks değeri 28,7 iken, 2024’te bu değer 29,7’ye yükseldi. Endeksteki çeşitli bileşenler ise şöyle sıralandı:

• İstihdam: 25,9’dan 27,6’ya
• Topluma katılım: 12’den 12,5’e
• Sağlıklı ve güvenli yaşam: 65,5’ten 65’e gerilemiş olsa da
• Aktif yaşlanma kapasitesi ve ortamı: 44,3’ten 46,1’e

Avrupa Birliği ülkeleriyle karşılaştırıldığında, AB ortalaması yüzde 36,8 iken, Türkiye’nin endeks değeri 2023’te 28,7, 2024’te ise 29,7 oldu. En yüksek skora sahip ülkeler İsveç (47,8), Hollanda (43,7), ve Danimarka (43,3) olurken, en düşükler Yunanistan (28,4), Hırvatistan (30,5) ve Romanya (31,2) olarak sıralandı.

Cinsiyete Göre ve Bölgesel Farklılıklar

AB ülkeleriyle kıyaslandığında, erkeklerde endeks ortalaması 38,5 iken, Türkiye’de bu oran 34,5. Kadınlarda ise AB ortalaması 35,3, Türkiye’de ise 25,3 olmak üzere farklar dikkat çekiyor.

İBBS 1. düzey bölge analizinde, en yüksek endeks değeri 33,3 ile Doğu Karadeniz bölgesinde görüldü. Bu bölgeyi sırasıyla Batı Marmara ve Kuzeydoğu Anadolu takip ediyor. En düşük endeks değeri ise 26,9 ile Güneydoğu Anadolu bölgesinde. Ayrıca, bölgesel ve cinsiyet bazlı detaylarda en yüksek endekse sahip bölgeler ve cinsiyetler ise şu şekilde sıralandı:

• Erkeklerde en yüksek: Doğu Karadeniz (38,2)
• Kadınlarda en yüksek: Doğu Karadeniz (28,4)
• Cinsiyetler arasındaki en büyük fark: Ortadoğu Anadolu

Diğer Bileşenler ve Gelecek Vizyonu

Topluma katılım bileşeni endeksi 12,5 iken, en yüksek bölge İstanbul (17), en düşük ise Doğu Karadeniz (9,2). Cinsiyete göre ise, erkeklerde en yüksek bölge Ortadoğu Anadolu, kadınlarda ise İstanbul. Bağımsız ve sağlıklı yaşam endeksi 65 iken, en yüksek bölge Ege (%68,1) ve en düşük Güneydoğu Anadolu (%59,1).

Aktif yaşlanma için kapasite ve elverişli ortam endeksi ise 46,1 ile Türkiye ortalamasını aşıyor ve bölgesel açıdan en yüksek değere 51,1 ile Doğu Marmara sahip. Güneydoğu Anadolu ise 38,9 ile en düşük değerde. Cinsiyetler bazında ise, erkekler 48,4, kadınlar ise 44,2 endeks değerleriyle dikkat çekiyor.

Son olarak, bu endeksler ve bileşenler, Türkiye’nin yaşlılıkla mücadele ve aktif yaşlanma stratejilerini şekillendirmede kullanılıyor ve bölgesel farklılıkların önemi vurgulanıyor.