Sivas’ta Atık Toplayıcı Ailelerin Sosyal Yansımaları ve Gösterişçi Yoksulluk Kavramı

Sivas’taki Atık Toplayıcı Ailelerin Gündelik Yaşamı ve Sosyal Statü Algıları

Sivas Cumhuriyet Üniversitesi İletişim Fakültesi Halkla İlişkiler ve Tanıtım Bölümü’nden Dr. Öğr. Üyesi Meltem Yılmaz Bilecen, Uzman Ahper Nuri Delican ve Dr. Öğr. Üyesi Ömer Temizkan tarafından gerçekleştirilen saha çalışması, kentteki atık toplayıcı ailelerin yaşamlarını ve sosyal konumlarını detaylı biçimde ortaya koyuyor. Bu ailelerin gündelik yaşamları, sosyal statü algıları ve kamu yardımlarıyla kurdukları ilişkiler derinlemesine incelendi.

Çalışma, kentteki görünmez sosyal gruplardan biri olan bu ailelerin, kapitalist sistemde nasıl konumlandıklarını ve gündelik hayatlarını nasıl sürdürdüklerini analiz ederek literatüre “gösterişçi yoksulluk” kavramını kazandırdı.

Gösterişçi Yoksulluk ve Toplumdaki Yansıması

Meltem Yılmaz Bilecen, insanların temel ihtiyaçlarının karşılanmasının toplum tarafından bir zenginlik göstergesi olarak algılandığını belirterek, “Yoksulluğun da performansa dayalı bir gösterişi var. İnsanlar, olduklarından daha fakir görünerek ya da mal varlıklarını saklayarak yoksulluklarını gizlemeye çalışıyor” dedi.

Çalışmanın Çerçevesi ve Bulgular

Sivas’ta gerçekleştirilen çalışmanın çıkış noktası, kapitalist sistemde tüketim üzerinden tanımlanan bireylerin, tüketim imkanlarının yoksunlaştığı anlarda gündelik yaşamlarının nasıl şekillendiğiydi. Çalışma, insanların yaşadıkları yerler, kullanmış oldukları araçlar ve sahip oldukları mallar üzerinden tanımlandığı toplumda, atık toplayıcıların yeri ve varlıklarını nasıl sürdürdükleri üzerine odaklandı.

Literatüre yeni bir kavram olarak “gösterişçi yoksulluk” eklendi. Atık toplayıcı ailelerin en düşük gelir seviyesine sahip oldukları ve sosyoekonomik, kültürel açıdan çeşitli yansımaları olduğu ifade edildi. Ayrıca, bu ailelerin pasifize edilmesine yol açan, şahıs, sivil toplum kuruluşları ve kamu kurumları tarafından sağlanan sosyal yardımların, sağlık ve eğitim imkanlarının, özellikle çalışmaktan uzak tutma ve pasifleştirme etkisi vurgulandı.

Yoksulluk ve Gösteriş

Bilecen, “Zenginliğin gösterişi varsa, yoksulluğun da gösterişi var. İnsanlar yoksulluklarını, daha fakir görünerek veya mal varlıklarını saklayarak gösteriyor. Örneğin, evlerinin kendilerine ait olması ya da araçlarının bulunması gibi unsurlar gizleniyor” diye konuştu. Yoksulluğun, toplumda genellikle ayakkabısız olmak veya temel ihtiyaçlara muhtaç olmak gibi imgelerle temsil edildiğine dikkat çekildi.

Aileler ve Çocukların Durumu

Farklı aile tipleri üzerinde yapılan çalışmalarda, çocukların eğitimine ve yaşam alanlarına ilişkin farklılıkların ortaya çıktığı kaydedildi. Özellikle Roman ailelerin geleneksel kültürel aktarımı ve çocukların eğitimine katılmama tercihleri öne çıktı. Diğer aileler çocuklarının eğitimine önem verirken, Roman ailelerde bu durumun kısıtlandığı gözlemlendi.

Toplum ve Kamu Politikaları

Atık toplayıcılığın toplum için önemi vurgulanırken, özellikle Roman ailelerin çocuklarının devlet tarafından sağlanan eğitim imkanlarına rağmen okula gitmeyi tercih etmedikleri veya aile tarafından teşvik edilmedikleri belirtildi. Ayrıca, ailelerin sigortalı çalışmaya başlamaları halinde yardımların kesilmesinden korktukları ve bu nedenle kayıt dışı işlerde çalışmayı tercih ettikleri ifade edildi. Bu durumun, yoksulluklarını artırmak yerine, gelir kapısı olarak görüldüğü anlatıldı.

Gündelik hayatın içinde sürekli bulunmalarına rağmen, toplumda görünür olmayı ve bu konuda farkındalık oluşturmayı amaçlayan çalışmaların önemine değinildi. Atık toplayıcı ailelerin, toplum tarafından fark edilip tartışılmasının, bu ailelerin yaşam koşullarını ve toplumdaki yerlerini anlamak açısından önemli olduğu vurgulandı.